Soğutma Sistemi

Güvenirlik ve verimlilik gereksinimleri uyarınca, bir yapı ya da aygıtın sıcaklığının belirli bir değeri geçmesini önlemekte kullanılan sistemdir. Soğutma sistemleri; otomobillerde, sanayi kuruluşlarındaki makina donanımlarında, nükleer reaktörlerde ve başka pek çok makina türünde kullanılır.
Otomobillerdeki Soğutma SistemleriOtomobillerde kullanılan soğutma sistemlerinin görevi, tüm motor hızlarında ve tüm sürüş şartlarında, motor sıcaklığını en verimli seviyelerde tutmaktır.
İçten yanmalı ve patlamalı motorların sağlıklı çalışması için ideal bir sıcaklık vardır. Soğuk havalarda bu sıcaklığa ulaşıncaya kadar tam verimle çalışamayan motorlar, bu sıcaklığı aşınca da performanslarını kaybederler. Motorun ısınmasının sebebi, yanma olayı ve hareketli parçaların birbirine sürtünmesi sırasında ortaya çıkan ısıdır. Silindir içindeki hava-yakıt karışımının yanması sırasında oluşan ısı (2000-2500 0C) motorun dökme demir ve alüminyumdan oluşan parçalarını eritecek kadar yüksektir.
Malzemelerin özelliklerini kaybetmemeleri ve erimemeleri için soğutulmaları gerekir. Oluşan sıcaklığın bir kısmı, silindir yüzeyleri, silindir kapağı ve pistonlar tarafından absorbe edilir. Ayrıca motor yağı da bu derecelerin çok altındaki sıcaklıklarda yanar ve yağlama özelliklerini kaybeder. Motorların soğutulmasında, yağlama yağının ve taşıtlardaki seyir rüzgarının soğutma etkisinden faydalanılır.
Sıvı Soğutmalı MotorlarBu motorlarda silindir duvarları erafında bulunan sıvı ceketlerindeki sıvının, devridaim pompası ile hareketi hızlandırılarak, silindir duvar ve kapağının soğuması sağlanır. Zorlanmış taşınım (konveksiyon) olarak da adlandırılan bu taşıma metodunda, silindir duvar ve kapağında ısınan sıvı, radyatör peteklerinde soğur ve yeniden sıvı ceketlerine gönderilir.
Hava Soğutmalı MotorlarHava ile soğutulan motor silindirlerinin dış yüzeylerinde ince metal kanatçıklar yapılarak ısı alışveriş yüzeyi artırılır. Motor krank milinden hareket alan büyük bir fan ile hızlı ve yönlendirilmiş hava akışı elde edilir ve motor yağı yardımıyla silindirlerin soğuması sağlanır.
Bir Otomobilde Bulunan Soğutma Sisteminin Elemanları
Radyatör alt haznesi
Alt hortum
Su pompası
Silindir bloğunda yer alan su ceketleri
Silindir kafasında yer alan su ceketleri
Termostat
Üst hortum
Radyatör
Isıtıcıya giden hortum
Aç/kapa düğmesi
Isıtıcı
Isıtıcıdan geri dönüş hortumu
Radyatör
Radyatör motorların soğutma devrelerinde dolaşan soğutma sıvısındaki ısısının dış ortama atılmasını sağlayan petekli elemandır. Motorun sıvı ceketlerinde ısınarak üst su deposuna gelen su, birleştirme borularından alt su deposuna geçer. Geçerken, ısısını önce borulara, borulardan ince kanatçıklara ve taşıtın seyir halinde bulunması sebebiyle radyatöre çarpan havaya iletir. Radyatördeki sıvı bu şekilde soğutulur.
Radyatör Tipleri
Borulu ve Düz Kanatçıklı RadyatörSoğutma sıvısının içinde aktığı çeşitli kesit alanları olan boruların üzerine geçirilen düz kanatçıklardan kurulu petekten oluşan radyatördür.
Borulu ve Kıvrılmış Kanatçıklı Radyatör“Z” şeklinde kıvrılmış kanatçıkların, yan yana konulan boruların arasında dizilmesi ile kurulan petekten oluşan radyatördür.
Hücreli RadyatörSoğutma sıvısı şerit metallerden yapılmış kanallardan geçen ve kanatçık malzemesi hücreli biçimde olan petekten oluşmuş radyatördür.
Lehim Malzemeli RadyatörSoğutma sıvısı haznesi kollektöre lehim veya kaynakla bağlantılı radyatördür.
Civatalı RadyatörSoğutma sıvısı haznesi kollektöre civata ile bağlanan radyatördür.
Bir Radyatörün Parçaları
Radyatör KapağıRadyatör doldurma boğazını kapatan ve radyatörün içinde basıncın belli bir değerden yukarı çıkmasını ve belirli bir vakum değerinden aşağı düşmesini önleyen elemandır.
Radyatör PeteğiBoru ve kanatçıklardan oluşan elemandır.
Radyatör Boşaltma MusluğuRadyatör soğutma sıvısının boşaltıldığı musluktur.
Radyatör Taşma BorusuGenleşen soğutma sıvısının ve buharın dışarıya atılmasını sağlayan borudur.
Su Doldurma BoğazıRadyatörün üst haznesine kaynak edilen ve radyatöre soğutma sıvısının doldurulmasına yarayan borudur. Ağzı, radyatör kapağı takılacak şekilde işlenmiş olan boru biçimindeki elemandır.
Radyatör Üst HaznesiRadyatör peteğinin üst kısmına monte edilen, taşma borusu, su doldurma boğazı ve soğutma sıvısı giriş borusunun bağlandığı elemandır.
Radyatör Alt HaznesiRadyatör peteğinin alt kısmına monte edilen boşaltma musluğu ve alt çıkış borusunun bağlandığı elemandır.
KollektörSoğutma sıvısını soğutucu elemanlara dağıtan elemandır.
DavlumbazRadyatör peteğine gelen hava akımının istenilen yönde akmasını sağlayan elemandır.
Radyatör Peteği ÇevresiPeteği dış etkilere karşı koruyan ve radyatörün taşıta bağlanmasında kullanılan elemandır.